Rodzaje stetoskopów – przewodnik po najpopularniejszych modelach
Kategoria: Zdrowie | Autor: Monika Nowicka
Stetoskopy to jedne z najważniejszych i podstawowych narzędzi pracy lekarza. Znajdują szerokie zastosowanie w medycynie do oceny stanu pacjentów. Stetoskop umożliwia słuchanie dźwięków ciała np. bicia serca, oddechu czy pracy żołądka. Wraz z rozwojem tych urządzeń producenci dostosowali je do specyfiki różnych dziedzin medycyny – od ogólnej przez pediatrię do kardiologii. Stetoskopy różnią się również zastosowanymi technologiami wzmocnienia dźwięków. W naszym przewodniku wyjaśniamy, co to jest stetoskop i przybliżamy dostępne modele.
Spis treści
Stetoskop – co to jest?
Stetoskop to narzędzie medyczne, które najczęściej możemy zauważyć na szyi lekarza. Jest to jeden z podstawowych przyborów medycznych, który umożliwia wyraźne słyszenie dźwięków wnętrza ludzkiego ciała. Każde badanie podstawowe polega na osłuchaniu klatki piersiowej i pleców pacjenta. Pozwala to ocenić pracę serca oraz wychwycić szmery w układzie oddechowym, które są sygnałem rozwijającej się infekcji.
Stetoskop to stosunkowo proste narzędzie medyczne zbudowane z metalu i gumy, wykorzystujące efekt przewodzenia akustycznego. Nowoczesne stetoskopy wykorzystują również elektronikę dla wzmocnienia sygnału.
Kiedy powstał stetoskop?
Historia nowoczesnego stetoskopu rozpoczęła się w pierwszej połowie XIX w., kiedy francuski lekarz Rene Laennec wpadł na pomysł, jak wzmocnić dźwięki wnętrza ciała pacjenta. Zastosował do tego proste narzędzie w postaci drewnianej rurki w kształcie stożka oraz jednego z końców ułatwiającego przyłożenie ucha. Pomysł szybko się przyjął i rozwijał. W połowie XX w. zastosowano rozwiązanie oparte na membranie akustycznej umieszczonej w stalowej głowicy. Dźwięk poprowadzono gumowym przewodem do słuchawek. Stetoskop przyjął znaną nam obecnie postać.
Stetoskop – jak działa?
Stetoskop działa na zasadzie przenoszenia i wzmocnienia dźwięków wytwarzanych przez ciało człowieka. Membrana umieszczona w głowicy stetoskopu przetwarza dźwięki wewnątrz ciała na drgania i fala akustyczna jest przenoszona przez rurkę tzw. dren do słuchawek. Słuchawki również działają na zasadzie membrany i reprodukują dźwięk wprost do ucha lekarza. Na podstawie tych dźwięków można określić bicie serca lub też dźwięki wywoływane przez zainfekowany układ oddechowy, co świadczy o chorobie. Stetoskop jest podstawowym narzędziem medycznym stosowanym na początku diagnozy, które pozwala lekarzowi na właściwe zinterpretowanie objawów choroby i podjęcie dalszych decyzji co do leczenia.
Stetoskop – budowa
Stetoskop zbudowany jest z kilku elementów wykonanych z metalu, gumy i tworzyw sztucznych. Budowa jest prosta, co sprawia, że urządzenia te są niezawodne, chyba że ulegną uszkodzeniu mechanicznemu. Douszne końcówki znajdują się za zakończeniach tzw. “liry” czy metalowych rurek w kształcie litery “U” przymocowanych do gumowego przewodu. W niektórych modelach można znaleźć wymienne gumowe nakładki na słuchawki tzw. “oliwki”, które zwiększają higienę użytkowania przyrządu.
Ważną rolę w konstrukcji stetoskopu też spełnia dren, czyli rurka z tworzywa, która przekazuje fale akustyczne z membrany do słuchawek. Jej rolą jest również tłumienie hałasów z zewnątrz. To dlatego w czasie badania lekarz prosi, aby nic w tym czasie nie mówić. Chodzi o to, aby wyeliminować wszystkie dźwięki, które mogą zakłócić diagnozę. Gumowy przewód stetoskopu powinien być wykonany w solidnego materiału, który nie będzie się łamał i będzie odporny na zginanie i pęknięcia.
Stetoskop posiada również głowicę, którą lekarz przykłada do ciała pacjenta w okolicach klatki piersiowej i pleców. Głowica jest wykonana ze stali nierdzewnej, którą można odkażać, aby uniknąć przeniesienia zakażeń między pacjentami. Głowice występują w kilku wariantach: jako głowica pojedyncza, podwójna lub rzadziej spotykana – potrójna. Pojedyncza głowice przenosi dźwięki z szerokiego zakresu częstotliwości. Podwójna głowica pozwala precyzyjnie wychwycić dźwięki o wysokiej lub niskiej częstotliwości. Potrójne głowice stetoskopów są używane tylko w przypadku konieczności bardzo precyzyjnego badania kierunkowego np. badanie serca. Głowice stetoskopów anestezjologicznych są z kolei bardziej spłaszczone, co ułatwia pomiar tętna.
Stetoskopy – rodzaje i charakterystyka
Stetoskopy z czasem dostosowano do potrzeb wielu dziedzin medycyny, aby w jak najwierniejszy sposób odtwarzać dźwięki powstające w organizmie pacjentów. Producenci zmodyfikowali kształt głowic, przekrój drenów oraz wielkość i wagę stetoskopów. Wprowadzono na rynek również modele elektroniczne, w których za przetwarzanie i wzmocnienie dźwięku odpowiedzialna jest elektronika. Jak można podzielić stetoskopy pod względem przeznaczenia?
Stetoskop internistyczny
Stetoskopy internistyczne posiadają coraz lepsze właściwości akustyczne, co jest efektem prac rozwojowych światowych producentów. Nowoczesne stetoskopy do ogólnych zastosowań medycznych odznaczają się wyjątkowymi parametrami w porównaniu do innych modeli. Głownice stetoskopów są wykonane technologią obróbki CNC, co sprawia, że idealnie przylegają do ciała pacjenta. Większość modeli posiada wymienne tzw. oliwki, które zapewniają komfort i uszczelnienie. Dreny o długość od 40 do 80 cm są wysokiej jakości, co wpływa na precyzję przenoszonych dźwięków i przyczynia się do trafności diagnozy. Warto dodać, że nowoczesne stetoskopy są produkowane bez użycia lateksu, który ma właściwości uczulające. Do badania dzieci, noworodków i niemowląt służą stetoskopy internistyczno – pediatryczne, których wielkość jest dostosowana do budowy ciała małych dzieci.
Stetoskop pediatryczny
Stetoskop dla pediatrów charakteryzuje się mniejszą głowicą dostosowaną do wymiarów małych pacjentów. Na rynku znajdują się również stetoskopy dla niemowląt, które posiadają rozmiary głowicy dopasowane do potrzeb noworodków i niemowląt.
Stetoskop kardiologiczny
Kardiolodzy używają stetoskopów do postawienia pierwszej diagnozy pracy serca. Jeśli pojawiają się niepokojące objawy, jest to powód, żeby skierować pacjenta do dalszych badań. Najczęściej kardiolodzy sięgają po stetoskopy jedno- lub dwu głowicowe. Dają one bardzo dokładny obraz dźwiękowy pracy serca, w zakresie częstotliwości od 0 do 100 Hz oraz od 200 do 500 Hz.
Kardiologiczne stetoskopy są często wyposażone w dwa niezależne kanały odsłuchowe, które poprawiają jakość dźwięku. Zastosowane są również membrany o różnych średnicach. Kardiologia posługuje się stetoskopami konwencjonalnymi oraz elektrycznymi, które wzmacniają i przetwarzają dźwięk, dając możliwość wyboru trybu, a nawet regulacji głośności.
Stetoskop anestezjologiczny
Stetoskop anestezjologiczny to model zaprojektowany z myślą o zastosowaniach w czasie przygotowań do operacji i po zabiegach. Stetoskopy anestezjologiczne mają nieco inną budowę głowicy. Jest ona zwykle płaska i aluminiowa, co poprawia efekt odsłuchowy. Co więcej, głowica pozwala również na pomiar ciśnienia tętniczego, ponieważ jej budowa umożliwia łatwe wsunięcie pod mankiet ciśnieniomierza. Membrany mają duże średnice – około 48 mm, posiadają również ciepłą obwódkę głowicy. Dreny stetoskopów anestezjologicznych mogą być wzmacniane PVC, co zmniejsza ryzyko uszkodzeń mechanicznych. Do wyboru bywają różne kolory drenów, co pomaga odróżnić sprzęt należący do personelu medycznego.
Stetoskop położniczy
Stetoskop położniczy ma inną budowę niż konwencjonalne stetoskopy. Kształtem i budową przypomina on pierwsze stetoskopy sprzed 200 lat. Stetoskop położniczy służy do kontroli czynności życiowych płodu np. tętna, bywa również nazywany stetoskopem płodowym lub słuchawką Pinarda, od nazwiska francuskiego lekarza, który zastosował podobne rozwiązanie do nasłuchiwania dźwięków organizmu pacjentów.
Stetoskop weterynaryjny
Lekarze weterynarii mogą sięgać po specjalne stetoskopy przeznaczone do badania czworonogów. Z kolei do diagnozowania mniejszych zwierząt, jak chomiki czy ptaki mogą być zastosowane stetoskopy pediatryczne.
Spójrzmy na podział stetoskopów ze względu na zastosowaną technologię wzmocnienia dźwięku.
Stetoskopy akustyczne (mechaniczne)
Stetoskop akustyczny to podstawowy i najczęściej spotykany model stetoskopu. Dźwięk wnętrza ciała pacjenta (głowica przykładana jest do skóry pacjenta) jest przetwarzany na drgania membrany, która przenosi falę akustyczną przez dren do słuchawek. Każdy ludzki organ wewnętrzny produkuje dźwięki, czy to jest bicie serca, praca płuc czy praca żołądka. Gumowa rurka przenosi te fale dźwiękowe do słuchawek nazywanych również oliwkami.
Stetoskopy elektroniczne
Stetoskopy elektroniczne zmieniają sygnał akustyczny na sygnał elektryczny, a następnie przesyłają go do słuchawek. Jedną z interesujących możliwości, jakie dają stetoskopy elektroniczne jest eliminowanie szumów otoczenia, dzięki czemu dźwięk jest czysty i pozbawiony zakłóceń. Zaawansowane modele mogą być nawet połączone z aplikacjami i dają możliwość wizualizacji i zapisu danych audio. Stetoskopy elektroniczne są zasilane bateriami lub akumulatorami, dlatego należy pamiętać o sprawdzeniu poziomu ich naładowania.
Warto dodać, że renomowane firmy produkujące stetoskopy zmierzają do obniżenia wagi tych urządzeń, aby podczas noszenia przez wiele godzin lekarze nie odczuwali bólu szyi. Średnia waga stetoskopów to niespełna 200 gramów, chociaż na rynku są również modele lekkie ważące do 120 gramów. Stetoskopy są najczęściej oferowane z zestawem zapasowych końcówek dousznych oraz 24-miesięczną gwarancją.
